استخدام مترجم، از مهارت تا بازار کار
سازمان‌ها و مؤسسات زیادی مثل سازمان‌های دارای ارتباطات بین‌المللی، دارالترجمه‌ها و آموزشگاه‌های زبان، نیازمند جذب مترجم هستند. اکثر کارفرمایان در پذیرش مترجم، توجه چندانی به تحصیلات ندارند و تسلط به زبان‌های خارجی برای آن‌ها اولویت دارد؛ اما با این حال داشتن مدارک معتبر زبان مثل آیلتس و تافل نیز شانس استخدام مترجم زبان انگلیسی را بالاتر می‌برند. بیشترین تقاضا برای جذب مترجم نیز، مربوط به ترجمه‌ی زبان انگلیسی است. البته بازار کار ترجمه این زبان، اشباع شده است. افرادی که به زبان‌های خارجی دیگر مثل عربی، فرانسوی، آلمانی، اسپانیایی و ایتالیایی مسلط باشند نیز درامد بهتری دارند اما بازار کار آن‌چنان خوبی ندارند.
در این مقاله می‌خواهیم در رابطه با شرایط و مهارت‌های مترجمی زبان و بازار کار این شغل، صحبت کنیم.
مترجم و کار او
مترجمان، اسناد نوشتاری را از یک زبان به زبان دیگر، برمی‌گردانند. زبان اول را مبدا و زبان دوم یا برگردانده شده را زبان هدف می‌گویند. معمولا زبان هدف، زبان مادری شما است. با این حال، گاهی اوقات باید از زبان مادری به یک زبان خارجی، ترجمه کنید. مترجمان باید تضمین کنند که معنای نهفته در متن اصلی به متن ترجمه شده، منتقل شده است.
ترجمه بر دو نوع است:
1- ترجمه مفهومی: در ترجمه‌ی مفهومی، فقط کافی است معنای متن منبع در متن هدف منعکس شود.
2- ترجمه تحت‌اللفظی: در ترجمه‌ی تحت‌اللفظی باید تا حد ممکن، تمامی عبارت‌ها و کلمات، ترجمه شوند.
متنی که ترجمه می‌کنید، می‌تواند یک سند رسمی، یک نامه، یک کتاب، یک مقاله، یک کاتالوگ، یک بلاگ یا هر نوع نوشته‌ی دیگری باشد. گاهی اوقات، ممکن است محتوایی که باید ترجمه شود، نه به صورت متن، بلکه به صورت یک فایل صوتی باشد. به علاوه، گاهی اوقات نیاز است که ترجمه به صورت صوتی انجام شود.
مترجم خوب کسی است که معنای متن منبع را به طور کامل درک می‌کند و می‌تواند آن را به گونه‌ای به زبان هدف ترجمه کند که همانند متنی تألیف شده به زبان هدف باشد. به عبارت دیگر، مترجم باید ضمن انتقال معنی به زبان هدف، هیچ جزئی از منبع را از قلم نیاندازد.
وظایف و مهارت‌های مترجم
به طور کلی، می‌توان گفت که وظایف و مسئولیت‌های مترجم که اکثر آن‌ها در آگهی‌های استخدام مشترک اند، عبارتند از:
- خواندن متن منبع و بازنویسی آن به زبان هدف با حفظ معنی کامل متن منبع
- استفاده از نرم‌افزارهای حافظه‌ی ترجمه مثل SDL Trados ، Wordfast و … برای یک‌دست بودن ترجمه‌ی اسناد متعدد و افزایش سرعت ترجمه
- استفاده از فرهنگ‌لغت‌های تخصصی و منابع مختلف برای پیدا کردن نزدیک ترین معادل‌ها برای کلمات و اصطلاحات
- استفاده از نرم‌افزارّای مناسب برای تحویل فایل ترجمه شده با فرمت خواسته شده
- تحقیق در رابطه با عبارات علمی، حقوقی و فنی برای پیدا کردن بهترین ترجمه
- همکاری با افراد استفاده کننده از متن ترجمه شده برای برطرف کردن هرگونه ابهام
- اصلاح و ویرایش نسخه‌های ترجمه شده
- مشورت با افراد متخصص برای ترجمه‌ی متون تخصصی
- کسب دانش در حوزه‌های تخصصی مرتبط با ترجمه‌ها
- پیروی از استانداردهای کیفیت ترجمه برای اطمینان از صحت متن ترجمه شده به منظور پیشگیری از مشکلات حقوقی و اخلاقی
عمل ترجمه، علاوه بر درک زبان منبع، نیازمند مهارت‌های مختلفی است که در زیر به آن‌ها اشاره کرده‌ایم:
- تسلط کامل بر زبان مبدأ: شما نمی‌توانید بدون تسلط بر زبان مبدأ و تنها به کمک فرهنگ لغت‌ها، متنی را ترجمه کنید. اگر متن را به طور کلی درک نکنید، ممکن است آن را به اشتباه تفسیر کرده و ترجمه‌ای تحویل دهید که کاملا درست نباشد. بنابراین، یک مترجم خوب، تمام معانی یک متن، حتی مفاهیم بسیار ظریف آن را درک می‌کند. سطح زبان مبدا برای مترجمی باید در حد پیشرفته و در حد زبان مادری باشد.
- مهارت‌های نوشتاری عالی: برای اینکه یک مترجم خوب باشید، نیاز دارید که نویسنده‌ای خوب در زبان هدف نیز باشید و بتوانید با کلمات، مفاهیم نهفته در متن منبع را به بهترین شکل ممکن منتقل کنید. همچنین باید در شیوه‌های مختلف نویسندگی مثل تجاری، رسمی، دوستانه، تبلیغاتی و مهارت داشته باشید.
- درک بالا از فرهنگ مبدا و هدف: یک مترجم خوب، باید هم فرهنگ مبدا و هم فرهنگ هدف را به خوبی بشناسد. مترجم باید با کلیشه‌های خاص فرهنگ هدف آشنایی داشته باشد تا در صورت مواجهه با آن‌ها در متون، دچار سردرگمی نشود و بتوان به نوعی آن‌ها را برای مخاطب زبان منبع، بیان کند.
- توانایی بالا در پژوهش: بعضی معاونی و مفاهیم را نمی‌توان در فرهنگ لغت‌ها پیدا کرد و برای پیدا کردن معانی چنین مفاهیمی باید پژوهش‌هایی هرچند کوتاه انجام دهید. مترجم باید بتواند خیلی سریع و با استفاده از اینترنت، در رابطه با معنای مفاهیم خاص و پیچیده در زبان منبع، تحقیق کند.
- مهارت‌های نرم‌افزاری: همانطور که در بالا گفتیم، بعضی از سازمان‌ها در استخدام و جذب مترجم، به مهارت‌های نرم‌افزاری نیز توجه دارند. نرم‌افزارهای ترجمه به کمک کامپیوتر (Computer Assisted Translation) یا CAT نرم‌افزارهایی هستند که دارای حافظه‌ی ترجمه می‌باشند. استفاده از نرم‌افزارها، کار شما را سریع‌تر می‌کند. به علاوه شما باید به مجموعه‌ی مایکروسافت آفیس نیز مسلط باشید.
- توجه به جزئیات: یک مترجم خوب باید بتواند ظریف‌ترین مفاهیم موجود در متن منبع را متوجه شود.
- مهارت در سازماندهی: مترجمان باید زمانشان را به خوبی مدیریت نمایند و کارهایشان را خیلی منظم و با برنامه انجام دهند.
- انعطاف‌پذیری: گاهی اوقات ممکن است با متونی غیرمعمول مواجه شوید که با تمام کارهای گذشته‌ی شما تفاوت داشته باشند. یک مترجم خوب در چنین شرایطی خودش را به سرعت با متن سازگار می‌کند.
- کنجکاوی: یکی از ویژگی‌های یک مترجم خوب، کنجکاوی است. این ویژگی سبب می‌شود که هر متن جدید برای شما جذاب باشد و با انرژی بالا و با انجام پژوهش‌های لازم آن را ترجمه کنید.
سازمان‌های جذب کننده مترجم
سازمان‌های دولتی یا خصوصی متعددی نیازمند مترجم هستند. از مهم‌ترین این سازمان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سازمان‌های دولتی یا شرکت‌های خصوصی دارای روابط بین‌المللی: سازمان‌هایی مثل وزارت امور خارجه، سفارت‌خانه‌ها و کنسولگری‌ها، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، گمرک، شرکت‌های تجاری وارد کننده یا صادر کننده‌‌ی محصولات مختلف و … برای انجام مکاتبات اداری و ارتباطات مختلف، نیازمند مترجم می‌باشند. این سازمان‌ها معمولا مترجم تمام‌وقت می‌پذیرند.
- شرکت‌های دانش‌بنیان و سایر شرکت‌های صنعتی: این شرکت‌ها برای استفاده از منابع دانش موجود به زبان‌های خارجی، به مترجم نیاز دارند. معمولا این شرکت‌ها اقدام به استخدام مترجم دورکار یا پروژهای می‌کنند.
- دارالترجمه‌های رسمی: این مؤسسات خصوصی، زیر نظر قوه‌ی قضائیه فعالیت دارند و معمولا نیازمند مترجم تمام‌وقت هستند. دارلترجمه‌ها، کارهایشان را به صورت پروژهای از مشتریان دریافت می‌کنند. معمولا هر دارالترجمه زیر نظر یک مترجم رسمی که به ترجمه‌های سایر مترجمین نظارت دارد، اداره می‌شود. استخدام و جذب مترجم غیرحضوری در دارالترجمه‌ها رایج است.
- انتشارات: انتشارات مختلف برای ترجمه‌ی متونی مثل کتاب‌ها و مقالات نیازمند مترجم می‌باشند. اکثر انتشارات، به صورت پروژهای با مترجمان کار می‌کنند ولی بعضی انتشارات مثل روزنامه‌ها و مجلات، مترجم را به صورت تمام‌وقت جذب می‌نمایند.
- رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها: رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها مثل سازمان صدا و سیما، سایت‌های خبری، مجله‌های اینترنتی و … نیز به مترجم نیاز دارند. رسانه‌های معتبرتر، مترجمان را به صورت تمام‌وقت جذب می‌کنند. در مقابل، رسانه‌های آنلاین دارای اعتبار کمتر، معمولا به صورت پروژهای با مترجمان کار می‌کنند.
- آژانس‌های مسافرتی و هواپیمایی و مؤسسات مهاجرتی: خیلی از آژانس‌های مسافرتی و شرکت‌های هواپیمایی برای مشاغل مختلفی، مثل کارمند اداری، نیازمند مترجم می‌باشند. مؤسسات مهاجرتی نیز برای انجام ترجمه‌ی اسناد و ارتباط با سفارت‌خانه‌ها، به مترجم نیاز دارند.
- وب‌سایت‌های انجام خدمات ترجمه و تولید محتوا: بعضی از وبسایت‌ها وجود دارند که سفارش ترجمه را از مشتریان قبول می‌کنند و آن را به مترجمان خود که عمدتا دورکار هستند، می‌سپارند.
جمع بندی
کسانی که به یک یا چند زبان خارجی تسلط داشته باشند، می‌توانند مترجم شوند. با این حال، ترجمه علاوه بر تسلط بر زبان منبع، نیازمند مجمموعه‌ای از مهارت‌های دیگر است که در متن به آن‌ها اشاره شد.
مترجم باید انتقال تمامی مفاهیم موجود در متن منبع به متن هدف را به بهترین شکل ممکن انجام دهد. مسئولیت مترجم به ویژه در ترجمه‌ی متون تکنیکی و حقوقی، بسیار بالا است. گاها مترجم‌ها باید برای اطمینان از صحت ترجمه، پژوهش هم انجام دهند.
سازمان‌های دولتی یا خصوصی متعددی مانند وزارت امور خارجه، سفارت‌خانه‌ها و کنسولگری‌ها، دارالترجمه‌ها، خبرگزاری‌ها، آژانس‌های مسافرتی و ... نیازمند مترجم هستند که بسته به نوع فعالیت به استخدام مترجم تمام وقت یا دورکار و پروژهای می‌پردازند.